کاخ هشت‌بهشت در خیابان باغ گلدسته اصفهان

کاخ هشت‌بهشت یکی از جاذبه‌های گردشگری شهر اصفهان است که در خیابان باغ گلدسته و در پارک شهید رجایی این شهر جای دارد. این مکان تاریخی و زیبا، همه‌روزه پذیرای گردشگران زیادی است و تقریباً هرکسی که به اصفهان سفر کند، از این کاخ زیبا دیدن می‌کند.

معرفی کاخ هشت‌بهشت

کاخ هشت‌بهشت، کوشکی تاریخی است در قلب شهر اصفهان که در میان پارکی وسیع قرارگرفته است و تاریخ ساختش به دوران صفویان در زمان حکمرانی شاه سلیمان صفوی بازمی‌گردد.

سبک معماری این کاخ اصفهانی است و با نام‌های «عمارت هشت‌بهشت»، «هشت به هشت» و «هشت در بهشت» و «باغ بلبل» نیز خوانده می‌شود.

تاریخچه کاخ هشت‌بهشت

کاخ هشت‌بهشت در زمان حکمرانی شاه سلیمان صفوی به سال ۱۰۸۰ هجری قمری ساخته شد. ساختمانی که در میان باغی وسیع به نام باغ بلبل یا باغ هشت‌بهشت قرار داشت و خود جزئی از باغی بزرگ‌تر به نام باغ نقش‌جهان محسوب می‌شد. شاه سلیمان پس از دستور ساخت این کاخ، در سال سوم سلطنتش (همان سال ۱۰۸۰) از آن بهره‌برداری کرد. برخی تاریخ‌دانان و پژوهشگران در نوشته‌های خود در مورد علت ساخت این بنا نوشته‌اند که شاه سلیمان، هشت‌بهشت را برای اقامت هشت سوگلی حرم پادشاه ساخته و ۴ نفر از آن‌ها را در طبقه همکف و ۴ نفر دیگر را در طبقه اول جای‌داده بود.

از اتفاقاتی که بعد از دوره شاه سلیمان در عمارت هشت‌بهشت می‌افتد اطلاع چندانی در دست نیست. برای اینکه بتوان به‌اتفاق مهم دیگری در تاریخ هشت‌بهشت رسید، باید صفحه‌های تاریخ را تا دوران قاجار و زمان سلطنت ناصرالدین‌شاه ورق زد و جلو آمد، زمانی که ظل‌السلطان حاکم اصفهان بود. میرسیدعلی چناب، نویسنده کتاب الاصفهان در صفحه ۶۴ کتاب خود خبر از سرنوشت کاخ هشت‌بهشت در این دوران می‌دهد و چنین می‌نویسد:

“سال ۱۳۰۰– ظل السطان مدرسه همایونی را در هشت بهشت تأسیس نمود، تحت ریاست علی‌خان ناظم العلوم، دو سال بیشتر دوام نکرد لیکن اثرات خوبی گذارد.”

آن‌طور که در منابع تاریخی آمده است ناصرالدین‌شاه در زمان سلطنتش این کاخ را به بانو عظمی افتخارالدوله واگذار می‌کند، مشروط بر اینکه در معماری، تزیینات و حریم باغ آن تغییری ایجاد نکند. پس‌ازاینکه بانو عظمی‌الدوله درگذشت، باغ و قصر در تصرف وارثان او باقی ماند و آنها تغییرات بسیاری در وضع باغ و کاخ دادند. پس‌ازاین دوره و در سال ۱۳۴۳، باغ و کاخ هشت‌بهشت به‌طور رسمی تحت نظر وزارت فرهنگ و هنر درآمد و بعدها باغ آن به پارکی تبدیل شد. خود کاخ نیز در فهرست میراث ملی ایران قرار گرفت و مراقبت از آن به دولت واگذار شد. پس‌ازآن نیز اداره باستان‌شناسی، کار تعمیرات آن را بر عهده گرفت و از متخصصان ایرانی و ایتالیایی درخواست کرد تا تزیینات عصر صفوی را از زیر گچ دوره قاجار بیرون بیاورند و عمارت را احیا کنند.

متأسفانه زمانی که کاخ هشت‌بهشت در دست صاحبان خصوصی خود بود تغییرات بسیاری را به چشم دید. امروز اگر سری به عمارت زیبای صفوی که روزگاری به‌عنوان زیباترین کاخ دنیا شناخته می‌شد بزنید، دیگر اثری از نرده‌های چوب زرنگار، قاب‌ها، جام‌های بلور و آلت‌های شیشه‌ای رنگارنگ ظریف که شکل فریبنده‌ای به بنا می‌دادند نمی‌بینید. امروز دیگر اثری از درختان چنار تناور، گل‌های یاس سفید و سرخ در حاشیه خیابان و آب‌نماها و جوی‌های متعدد دوران صفوی نیست. تغییراتی که در دوره قاجار در کاخ هشت‌بهشت به وجود آمد به‌اندازه‌ای زیاد بود که بسیاری از جهانگردان فکر می‌کردند این بنا به این دوره تعلق دارد نه اینکه در دوره صفوی ساخته‌شده باشد.

معماری کاخ هشت‌بهشت

معماری کاخ هشت‌بهشت، به شیوه اصفهانی و به‌صورت یک هشت‌ضلعی (هشت پهلو) ساخته‌شده است. اتاق‌های فراوان و تودرتو و تزیینات بسیار تماشایی آن از شاخصه‌های این عمارت به شمار می‌آید.

معماری بیرون کاخ

نخستین چیزی که در مواجه با کاخ هشت‌بهشت توجه شما را به خود جلب می‌کند چندوجهی بودن آن و تالارهای متعددی ست که بنا را احاطه کرده‌اند.

کاخ هشت‌بهشت دو متر بالاتر از سطح زمین ساخته و پله‌های آن طوری طراحی‌شده است که بتوان از هر سمت عمارت به قسمت‌های بالایی و پایینی آن رفت‌وآمد کرد.

این بنا چهار نمای اصلی دارد و در هر نمای آن یک ایوان به چشم می‌خورد. ایوان اصلی بنا در سمت شمالی آن واقع‌شده است؛ اما استخری که امروزه در ضلع شرقی هشت‌بهشت وجود دارد باعث شده تا این سمت، به نمای اصلی تبدیل شود. این ایوان‌ها، فضاهای میانی کاخ با ارتفاع دوطبقه و همچنین حوض و فضای نیمه‌بازِ عمارت بر این دلالت دارد که معماری کاخ برون‌گرا و تابستان‌نشین است.

معماری درون عمارت

بسته به اینکه از کدام بخش کاخ وارد آن شوید، قسمت‌ها و نماهای مختلفی از ساختمان در برابر شما قرار می‌گیرد. کلیت بنا همان‌گونه که گفته شد هشت ضلعی است و بر چهارپایه که فرم هشت‌ضلعی دارند، قرارگرفته است.

بخش مرکزی عمارت به شکل ۴ صفه (۴ سکویی، ۴ ایوانی) ساخته‌شده است و ایوان آن رو به شمال قرار دارد. در میان این بخش حوضی هشت‌ضلعی به چشم می‌خورد و هشت اتاق در چهار سمت آن در دوطبقه، این قسمت را احاطه کرده‌اند. سقفی که این بخش را می‌پوشاند با مقرنس‌های گچی خوش‌رنگ و خوش‌طرح و آینه‌کاری‌های ظریف در میان کارهای چوبی آراسته‌شده است. اتاق‌های بنا در طبقه اول در ۴ گوشه عمارت قرار دارند و با تزییناتی از گچ‌بری و نقاشی پوشیده شده‌اند.

در طبقه دوم نیز مجموعه‌ای از رواق‌ها، اتاق‌ها، طاق‌ها و پنجره‌های مشبک به چشم می‌خورد که بر تودرتو و پیچیده بودن بنا افزوده‌اند. طبقه دوم به‌وسیله راهروها و اتاق‌های متعدد، به بخش‌های مختلف تقسیم‌شده است که هرکدام تزیینات خاص خود را دارند. در برخی از آن‌ها حوض‌های آب و در برخی دیگر بخاری‌های دیواری به چشم می‌خورد. آینه‌کاری‌های فراوان، دیوارهای این بخش‌ها را پوشانده است و سقف‌هایشان نیز با موزاییک‌هایی عالی و زیبا آراسته‌شده‌اند. در هرکدام از این بخش‌ها، درها و پنجره‌هایی با چوب‌های خاتم‌کاری‌شده به چشم می‌خورد که هنر به‌کاررفته در ساخت کاخ هشت‌بهشت را به‌حداعلا رسانده‌اند. درنهایت نیز دالان‌ها و غلام‌گردشی‌هایی بسیار زیبا و هماهنگ، اتاق‌های کاخ را احاطه کرده‌اند و بر زیبایی ساختمان افزوده‌اند.

به‌طورکلی آنچه معماری و طراحی ساخت کاخ هشت‌بهشت را متمایز و خاص می‌کند ارتباطی است که در میان فضاها و قسمت‌های مختلف آن وجود دارد و باعث شده تا عمارت هشت‌بهشت در عین تنوع و گوناگونی و تعدد فضا، وحدت و یکپارچگی و تزیینات چشمگیر و ویژه‌ای داشته باشد.

ویژگی‌های کاخ هشت‌بهشت

یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد کاخ هشت‌بهشت اصفهان کاشی‌کاری خاص آن است، که با ترسیمات سنتی ایرانی درهم‌آمیخته است. در این مکان، تعداد زیادی کاشی‌کاری با تصویرهایی از انواع حیوانات مانند پرندگان، خزندگان و شکارچی‌هایشان قابل‌مشاهده است.

سازه کاخ دارای هندسه‌ای هشت‌ضلعی است که چهار نمای اصلی، اگرچه به شکلی قرینه دارد، اما هیچ دو دیواری از آن ویژگی‌های مشابهی ندارند. از لحاظ معماری، وجه شمالی آن به‌عنوان ورودی اصلی در نظر گرفته‌شده است. اگرچه به خاطر وجود استخری در بال شرقی، این قسمت به‌عنوان ورودی اصلی در نظر گرفته می‌شود.

به شکل جالبی، کاخ دو طبقه هشت‌بهشت، دو متر بالاتر از سطح زمین ساخته‌شده است. راه‌پله‌های منحصربه‌فرد، که در هر همه وجه‌ها قرارگرفته‌اند، به بازدیدکنندگان اجازه می‌دهد تا به هر طبقه‌ای وارد یا از آن خارج شوند. داخل کاخ اصفهان نیز ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد؛ در طبقه اول، چهار اتاق در چهار گوشه قرار دارد که داری گچ کاری‌ها و نقاشی‌های بسیار زیبایی است.

در طبقه دوم، بازدیدکنندگان می‌توانند مجموعه‌ای از اتاق‌ها و ایوان‌هایی را ببینند که با درها و پنجره‌های خاتم‌کاری‌شده تزیین‌شده‌اند. هال مرکزی با یک استخر از جنس سنگ مرمر و یک فواره تزیین‌شده است که به حوض مروارید مشهور است. نام این استخر زیبا به خاطر نحوه بیرون آمدن آب از فواره انتخاب‌شده است، که قطره‌های آب به شکل ریسه‌ای از مروارید بیرون می‌آیند.

اطلاعات بازدید

اگر قصد دارید از کاخ هشت‌بهشت اصفهان دیدن فرمایید، اطلاعات زیر را بخوانید:

ساعات بازدید کاخ هشت‌بهشت

ساعات بازدید از عمارت هشت‌بهشت اصفهان همه‌روزه از ساعت ۹ صبح الی ۱۷ می‌باشد.

شماره تماس کاخ هشت‌بهشت

شماره تماس مجموعه جهت کسب اطلاعات بیشتر: ۳۲۲۲۵۹۵۸–۰۳۱

بهای بلیط کاخ هشت‌بهشت

قیمت بلیط بازدید از کاخ هشت‌بهشت اصفهان به ازای هر فرد ایرانی در ابتدای سال ۱۳۹۹، ۴,۰۰۰ تومان و برای افراد غیر ایرانی مبلغ ۳۰,۰۰۰ تومان می‌باشد.

ثبت در آثار ملی ایران

کاخ تاریخی هشت‌بهشت اصفهان، در تاریخ ۲۲ آذرماه سال ۱۳۱۳ هجری شمسی با شماره ثبت ۲۲۷ در ردیف آثار ملی قرار گرفت.

آدرس کاخ هشت‌بهشت

اصفهان، خیابان باغ گلدسته، پارک شهید رجایی